Şunu da belirtelim ki, uzlaşma ile taşınmazını idareye devreden mal sahipleri, çoğu zaman uzlaşmayı kabul etmeyip dava yoluna giden ve bu yolla taşınmazına uzlaşmada teklif edilenden daha yüksek bir bedel alan mal sahiplerini görünce, kendileri de dava açma yoluna gitmek istemektedirler. Ancak, tasinmazi kendi rizalari ile devrettiklerinden, daha sonra bedelin arttirilmasini istemeleri mümkün olamamaktadir. Bu sebeple kamulastirma ile karsi karsiya kalanlara tavsiyemiz her zaman için dava yoluna gitmeleridir. Çünkü kesin olarak söyleyebiliriz ki, uzlasma görüsmelerinde teklif edilen bedel hiç bir zaman, dava sonucunda elde edilen bedelden fazla olmaz, hatta çogu zaman çok çok altinda olur.
uzlaşma olmaması halinde ise Kamulastirma yapan Idare 10. maddeye göre bu davayi açip, “Tasinmazin kamulastirma bedelinin tespiti ve tapuda kendi adina tescilini” talep eder.
KAMULAŞTIRMASIZ EL KOYMA BEDELİ DAVALARI
Kamulaştırmasız el atma daha önceleri yasal olarak düzenlenmişken ilk defa 5999 Sayılı Kanun ile 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanununa eklenerek yasal zemine kavuşturulmuştur. Ancak daha sonra bu hususta yasaya yapilan eklemelerin malikin hakkına kavuşmasını zorlaştırmış bu sebeple de birçok hukukçu tarafından eleştirilmiştir. Mevcut yasal düzenleme ışığında kamulaştırmasız el atmayı iki ayrı başlık altında incelemek gerekir.
İDARE TARAFINDAN GAYRİMENKULE FİİLİ OLARAK EL KONUNLMASI;
İdarenin, bir kamu hizmetinin görülmesi için kendisine gerekli olan gayrimenkulü, kamulaştırması gerekirken bunu yapmayıp fiilen bu gayrimenkule el koymak suretiyle kamu hizmetine tahsis etmesidir. Bu halde malik men’i müdahale veya bedel tahsili davasi açmak konusunda seçimlik bir hakka sahiptir. Ancak Kamulaştırmasız el atmalar büyük oranda bir imar planına dayalı olduklarından, men’i müdahaleden çok bedel tahsili davasının tercih edilmesinin daha doğru olacağı kanaatindeyiz.
Yol, Kaldirim, park vs. insa etmek sureti ile tasinmaza fiili olarak el konulmasi halinde; Önce Idare ile Uzlasma yoluna basvurma mecburiyeti, uzlasilamazsa Adli Yargida dava açma hakki getirilmistir. Bu davalara Adli Yargi’da (Asliye Hukuk Mahkemeleri) bakilmaktadir.
İDARENİN GAYRİMENKULE HUKUKİ OLARAK EL KOYMASI ;
3194 Sayili Imar Kanununun; Imar programlari, kamulastirma ve kisitlilik hali baslikli 10. Maddesinde “Belediyeler; imar planlarinin yürürlüge girmesinden en geç 3 ay içinde, bu plani tatbik etmek üzere 5 yillik imar programlarini hazirlarlar. Bes yillik imar programlarinin görüsülmesi sirasinda ilgili yatirimci kamu kuruluslarinin temsilcileri görüsleri esas alinmak üzere Meclis toplantisina katilir. Bu programlar, belediye meclisinde kabul edildikten sonra kesinlesir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluslarina tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluslarina bildirilir. Bes yillik imar programlari sinirlari içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmis olan yerleri ilgili kamu kuruluslari, bu program süresi içinde kamulastirirlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluslarinin yillik bütçelerine konulur” denilmektedir.
Bu yasal düzenleme uyarinca uzun yillar programa alinmayan imar planinin, fiilen hayata geçirilmemesi nedeniyle kamulastirma ya da takas cihetine gitmeyen idarenin, malikin tasinmaz üzerindeki tasarruf hakkini belirsiz bir süre için kullanilmaz hale getirdigi, dolayisiyla malikin tasinmazdan mülkiyet hakkinin özüne uygun sekilde yararlanma olanagi kalmadigi, tasinmaz malikinin hukuksal bir nedene dayanilmadan idarece engellendigi hallerde ise yine önce “Uzlasma Yolu”na basvurulmus olmasi kaydi ile Uzlasilamama halinde dava açilabilmektedir. Bu davalara Bakma görevi 6487 Sayili Kanun ile Idari Yargi’ya verilmistir.
KAMULAŞTIRMA KARARININ İPTALİ DAVALARI
Kamulaştırma kararı alınan gayrimenkulün maliki şartları oluştuğu takdirde kamulaştırma kararına karşı kamulaştırma kararının iptali davası açabilir.
